بومی سازی در صنعت و نتایج مادی و معنوی آن

بومی سازی  و نقش آن در پیشرفت و خودکفایی صنعتی کشور

بومی سازی به فرآیند تولید یا ساخت یک محصول یا ارائه یک خدمت در داخل کشور به جای اتکاء به واردات آن از دیگر کشورها اطلاق می شود.این فرآیند می تواند شامل طراحی، مهندسی، ساخت، مونتاژ، نصب و راه اندازی باشد.بومی سازی مزایای متعددی برای پیشرفت و خودکفایی صنعتی کشورها دارد کشور عزیز ایران با داشتن سرمایه ­های ارزشمندی همچون نیروی انسانی جوان و تحصیل کرده و منابع معدنی گسترده توانایی بالقوه­ ای برای بومی سازی قطعات صنعتی دارد. داشتن چنین سرمایه­ ای بازوی نیرومندی جهت خودکفایی صنعتی است.

اما اینکه چرا کشور ایران در موضوع بومی سازی بسیار کند حرکت می کند، جای بحث بسیاری دارد. با طراحی و ساخت قطعاتی که توانایی ساخت آن در کشور وجود دارد، به ویژه در شرایط تحریمی که اکنون در آن به سر می­بریم، می­توان خودباوری صنعتی در کشور را تقویت کرد و با عبور از تحریم­ ها، قدم مهمی در پیشرفت صنعتی کشور برداشت.

راه ­های رسیدن به خودکفایی

برای رسیدن به خودکفایی صنعتی باید به موضوع ارتباط صنعت با دانشگاه و نقش پژوهش و تحقیق و توسعه در صنعت به طور ویژه ­ای پرداخته شود؛ چرا که در صورت عدم حضور قدرتمند نیروی متخصص در جبهه صنعتی کشور، هیچگونه توفیقی در بومی سازی و خودکفایی صنعتی حاصل نخواهد شد.موفقیت در امر بومی سازی نیازمند همکاری همه جانبه­ ی تمام مسئولان کشور است. زیرا در صورتی که فقط شعار حمایت سر داده شود و هیچ گونه تلاشی در جهت حمایت از صنعتگر صورت نگیرد، نه تنها موجب ایستایی صنعت کشور می شود، بلکه موجب ناامیدی و دلسرد شدن صنعتگران و متخصصان کشور می­شود.همان­گونه که در سند چشم انداز 20 ساله جمهوری اسلامی ایران ذکر شده است، کشور ایران باید به جایگاه اول خاورمیانه در بخش تولید فناوری برسد و این جایگاه با حضور نخبگان و دانشمندان کشور دست یافتنی است.در میان همه این مسائل نباید تلاش و تکاپو برای باز کردن راه های سخت را به بهانه ی عدم حمایت و.. کنار گذاشت . ما همان مرمانی هستیم که وقتی بخواهیم از محدودیت ها فرصت خواهیم ساخت و موفق خواهیم شد.

مسیر هایی برای پیشرفت تکنولوژی

 شاید در نگاه اول خرید فناوری از کشورهای پیشرفته و توسعه یافته صنعتی (در صورت نبود تحریم­های ظالمانه)، راهکاری بسیار خوب برای پیشرفت کشور باشد؛ اما همیشه اینگونه نیست.اول اینکه صاحبان تکنولوژی قیمت ­های سرسام آوری برای فروش پیشنهاد می­دهند و در این حالت خروج ارز بسیار زیادی از کشور اتفاق می­افتد.ثانیاً آن­ها همواره کشورهای خریدار فناوری را به نوعی وابسته به خود نگه می­دارند. پس عملاً با خرید فناوری، کشور ما صاحب دانش فنی نمی­شود. مگر اینکه متخصصان داخلی در جهت مهندسی معکوس آن فناوری اقدام کنند که ممکن است دستیابی به بسیاری از اطلاعات حاصل شود.این را باید دانست که بسیاری از قطعات و دستگاه­ هایی که از کشورهای خارجی به کشور ما وارد می­شود، آنقدر پیچیده نیستند که متخصصان داخلی نتوانند آن­ها را داخلی سازی کنند. دلیل این موضوع شاید عدم اقبال صنایع کشور برای پرداخت هزینه تحقیق و توسعه باشد. دلیل دیگری که می­توان مطرح کرد این است که در بسیاری از صنایع وابسته دولتی، ضوابط جای خود را به روابط داده است و متخصصین اصلح در جایگاه درستی که باید باشند، نیستند و توانایی تصمیم­ گیری در رده بالا را ندارند.

جنگ و تحریم از دلایل خارجی عدم پیشرفت

یکی از مواردی که موجب عقب ماندگی صنعت کشور از دانش و فناوری روز دنیا شد، جنگ تحمیلی 8 ساله بود. برای جبران خسارات ناشی از جنگ تحمیلی و بازسازی ویرانه­ های آن نیاز به صرف وقت و انرژی بسیاری بود و با گذشت بیش از 30 سال از آن واقعه هنوز هم آثار جنگ در بسیاری از مناطق کشور وجود دارد.پس از جنگ و ناامیدی دشمن از غلبه بر ایران اسلامی، دشمن تلاش کرد با تحریم­ های ظالمانه، مسیر حرکت ایران برای نیل به اهداف والا را ناهموار کند. به طوری که هر ساله به شدت تحریم­ های خود افزوده است. این دو مورد (جنگ تحمیلی و تحریم های ظالمانه) عوامل خارجی بودند که مانع پیشرفت صنعتی ایران شدند.

سوء مدیریت از دلایل داخلی عدم پیشرفت

شاید بتوان گفت عوامل داخلی نیز به همین میزان سهم تأثیرگذاری در ناهموارسازی مسیر پیشرفت صنعتی و بومی سازی فناوری در ایران داشته­ اند. یکی از مهم­ترین عوامل داخلی، سوء مدیریتی است که با تصمیمات نادرست موجب هدررفت سرمایه­ های ملی می­شود.

سرمایه های ملی شامل دو دسته اند:

نیروی متخصص

منبع معدنی و طبیعی

سرمایه ملی ممکن است نیروی جوان و متخصصی باشد که پس از اتمام مراحل آموزش و پایان تحصیل، درست در زمانی که باید برای حل مشکلات صنعتی کشور قدم بردارد، راهی جز مهاجرت نمی­یابد و ممکن است برای همیشه از ایران برود و مسیر موفقیت را در کشور دیگری بجوید؛ از طرفی سرمایه ملی می­تواند منابع ارزشمند معدنی و طبیعی باشد که با مدیریت ناصحیح می­تواند هدر برود.اگر سازمان­ های صنعتی بخواهند در زمینه بومی سازی قدم بزرگی بردارند، راهی جز پرداخت هزینه و زمان برای بخش تحقیق و پژوهش ندارند. خوشبختانه در سال­ های اخیر شرکت­ های دانش بنیان بسیاری در جهت پیشبرد اهداف صنعتی و حل چالش­ های صنایع گوناگون به وجود آمده­ اند. بسیاری از همین شرکت­ها از دل همین سازمان­ های بزرگ و صنعتی به وجود آمده اند. اگر به ارتباط بین صنعت و دانشگاه بیشتر توجه شود، روز به روز به آمار شرکت­های دانش بنیان موفق افزوده می­شود.

ارتباط دانشگاه و صنعت

حال اگر قرار باشد که بخش­ های صنعتی کشور اقبال گسترده ­ای به متخصصان دانشگاهی داشته باشند، دانشگاه­ ها هم باید اشتیاق کافی و متناسب با نیاز صنعت برای حل چالش­های صنعتی داشته باشند. متأسفانه موضوع پروژه­ ها و پایان نامه­ هایی که در دانشگاه­ ها تعریف می­شود، اغلب ارتباط چندانی با صنعت داخل کشور ندارد.این پروژه­ ها اغلب جنبه تئوری دارند و ممکن است به چاپ مقاله منجر شوند که در نهایت تنها موجب ارتقای علمی دانشجو و استاد می­شود. در صورتی که باید توجه شود اساس وجود و پیدایش دانشگاه­ ها در کشور، حل مشکلات صنعت بوده است. حل این مشکل نیاز به سیاست گذاری صحیح دارد؛ به گونه­ ای که متخصصانی که چه در صنعت و چه در سایر بخش ها گره ­ای از مشکلات کشور باز می­کنند، باید ترفیع درجه پیدا کنند. زیرا که علم بدون عمل می­تواند کاری بیهوده  باشد و حتی می­تواند اصراف زمان و سرمایه­ های انسانی باشد. بنابراین لازم است که ارتباط مؤثرتری بین صنعت و دانشگاه صورت بگیرد تا بتوان از بازوی نیرومند دانشگاه در حل مشکلات صنعت استفاده کرد.

پیشنهادی برای نتیجه ای بهتر

یکی از روش­ هایی که صنعتگران برای بومی سازی قطعات وارداتی باید استفاده کنند، این است که این قطعات را در نمایشگاه­ ها و مکان­ های دیگر در معرض دید متخصصان، دانشگاهیان و سازندگان قرار دهند تا آن­ها بتوانند با نیاز صنعت آشنا شوند.در حال حاضر و با توجه به نقش سازنده ی استفاده از اینترنت و فضاهای مجازی،  فراهم کردن  نمایشگاه مجازی نیازهای بومی سازی بسیار کمک کننده خواهد بود که این امکان در سامانه جامع صنعتی شمستا (بانک اطلاعات صنعت کشور) فراهم آمده و در اختیار صنعتگران می­باشد.موضوعی که اهمیت دارد این است که بومی سازی فرایندی است که ممکن است چندین سال طول بکشد. اگر سازمان­ های بزرگ چندین سال زودتر (قبل از اینکه تحریم­ ها شدت بیشتری پیدا کنند) به فکر بومی سازی صنعتی افتاده بودند، اکنون بسیاری از فناوری­ ها در کشور بومی سازی شده بود و در شرایط تحریم می­توانست برای کشور بسیار کمک کننده باشد.

امید است با مستحکم ­تر شدن حلقه ارتباط بین صنعت و دانشگاه وهمچنین استفاده متخصصان، صنعتگران و صاحبان صنایع از بخش های مختلف سامانه شمستا بعنوان بانک اطلاعات صنعت کشور و مخصوصا نمایشگاه مجازی بومی سازی گام بزرگی در جهت خودکفایی تولید داخل در کشور عزیزمان برداشته شود تا صنعت کشور هم بتواند از تحریم ها عبور کند و هم روحیه خودباوری ملی به جوانان این آب و خاک تزریق شود.