هر آنچه در مورد گیربکس (جعبه دنده) باید بدانید!
گیربگس (gearbox) که به جعبه دنده هم معروف است وظیفه تنظیم گشتاور موتور را با توجه به نیاز چرخ ها تنظیم کند. گیربکس یه دو دسته اتوماتیک و دستی تقسیم می شود که هرکدام مزایا و معایب خود را دارد. گیربکس یکی از اجزای انتقال قدرت محسوب می شود و به رانندگان اجازه می دهد با سرعت های مختلف در شرایط متفاوتی رانندگی نماید. در این مقاله سعی شده است در مورد گیربکس این قلب تپنده موتور مطالبی نظیر وظیفه گیربکس در خودرو، انواع گیربکس، نحوه نگهداری و نشانه های خرابی گیربکس بیان نماییم . تا انتها با ما همراه باشید.
.gif)
گیر بکس یا جعبه دنده یکی از اجزای حیاتی خودرو محسوب می شود که دور موتور را با توجه به چرخ ها تنظیم میکند که در ادامه به توضیح عملکرد و وظایف آن در ماشین به طور اجمال می پردازیم.
• تغییر گشتاور و دور موتور: گیربکس گشتاور و دور موتور را به تناسب نیاز چرخ‌ها تغییر می‌دهد. به این ترتیب، راننده می‌تواند با سرعت‌های مختلف و در شرایط گوناگون رانندگی کند.
• معکوس کردن حرکت: گیربکس امکان حرکت معکوس خودرو را فراهم میکند.
• انتقال قدرت به چرخ‌ها: گیربکس قدرت را از موتور به چرخ‌ها منتقل میکند.
موتور و گیربکس دو جزء حیاتی در سیستم انتقال قدرت خودرو هستند که به طور جدایی ناپذیری با یکدیگر مرتبط هستند.
وظایف موتور:
• تولید گشتاور و دور موتور
• تبدیل انرژی شیمیایی سوخت به انرژی مکانیکی
وظایف گیربکس:
• تغییر گشتاور و دور موتور به تناسب نیاز چرخ‌ها
• معکوس کردن حرکت
• انتقال قدرت به چرخ‌ها
ارتباط بین موتور و گیربکس:
• موتور از طریق میل لنگ به گیربکس متصل می‌شود.
• میل لنگ گشتاور و دور موتور را به گیربکس منتقل میکند.
• گیربکس گشتاور و دور موتور را به تناسب نیاز چرخ‌ها تغییر می‌دهد.
• گیربکس قدرت را از طریق شفت‌ها و چرخ‌دنده‌ها به چرخ‌ها منتقل میکند.
به طور خلاصه، موتور و گیربکس با همکاری یکدیگر، نیروی لازم برای حرکت خودرو را به چرخ‌ها منتقل می‌کنند.
• هماهنگی بین موتور و گیربکس از اهمیت بالایی برخوردار است. در صورت عدم هماهنگی، راندمان خودرو کاهش می‌یابد و ممکن است به موتور و گیربکس آسیب برسد.
• تعویض به موقع دنده برای حفظ هماهنگی بین موتور و گیربکس ضروری است.
• استفاده از روغن گیربکس مناسب و باکیفیت نیز برای عملکرد صحیح گیربکس و حفظ رابطه بین موتور و گیربکس از اهمیت بالایی برخوردار است.
پوسته: پوسته گیربکس معمولاً از جنس آلومینیوم یا چدن ساخته می‌شود و باید به اندازه کافی قوی باشد تا بتواند گشتاور و دور موتور را تحمل کند.
شفت‌ها: شفت‌ها میله‌های فلزی هستند که چرخ‌دنده‌ها را به هم متصل می‌کنند. شفت‌ها باید از جنس فولاد باکیفیت باشند تا بتوانند گشتاور و دور موتور را بدون خم شدن یا شکستن تحمل کنند.
چرخ‌دنده‌ها: چرخ‌دنده‌ها قطعاتی دندانه‌دار هستند که وظیفه دارند تا گشتاور و دور موتور را تغییر دهند. چرخ‌دنده‌ها باید از جنس فولاد یا آلیاژهای سخت باشند تا در برابر سایش و خوردگی مقاوم باشند.
یاتاقان‌ها: یاتاقان‌ها یاتاقان‌ها باید از جنس مواد با اصطکاک کم باشند تا بتوانند به راحتی بچرخند آنها قطعاتی هستند که در بین شفت‌ها و چرخ‌دنده‌ها قرار می‌گیرند و اصطکاک را کاهش می‌دهند.
سیستم روانکاری: سیستم روانکاری وظیفه دارد تا اجزای گیربکس را روغن‌کاری کند و اصطکاک را کاهش دهد
هم چنین گیربکس ها از اجزای دیگری هم دارند:
سیستم کلاچ: سیستم کلاچ وظیفه دارد تا اتصال بین موتور و گیربکس را قطع و وصل کند.
سیستم تعویض دنده: سیستم تعویض دنده وظیفه دارد تا دنده‌ها را تعویض کند.
مبدل گشتاور: مبدل گشتاور در گیربکس‌های اتوماتیک وظیفه دارد تا گشتاور موتور را به گیربکس منتقل کند.
گیربکس‌ها در دو نوع کلی دستی و اتوماتیک تولید می‌شوند:
گیربکس دستی: در این نوع گیربکس، راننده با استفاده از کلاچ و اهرم تعویض دنده، به صورت دستی دنده‌ها را عوض میکند. گیربکس‌های دستی به دلیل راندمان بالا و استهلاک کمتر، در بین رانندگان حرفه‌ای محبوبیت بیشتری دارند.
گیربکس اتوماتیک: در این نوع گیربکس، تعویض دنده به صورت خودکار توسط سیستم کامپیوتری خودرو انجام می‌شود. گیربکس‌های اتوماتیک رانندگی را آسان‌تر می‌کنند و برای رانندگی در ترافیک‌های سنگین مناسب‌تر هستند.
علاوه بر این دو نوع کلی، گیربکس‌های دیگری نیز مانند گیربکس‌های CVT و گیربکس‌های دوبل کلاچ نیز وجود دارند که هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند.
عوامل متعددی می‌توانند باعث خرابی گیربکس شوند، از جمله:
رانندگی نامناسب: رانندگی با سرعت زیاد، تعویض دنده نامناسب و عدم تعویض به موقع روغن گیربکس از جمله عوامل خرابی گیربکس هستند.
استهلاک: با گذشت زمان و افزایش کارکرد خودرو، قطعات گیربکس استهلاک پیدا می‌کنند و ممکن است نیاز به تعویض داشته باشند.
نقص فنی: نقص فنی در قطعات گیربکس نیز می‌تواند باعث خرابی آن شود.
اگر گیربکس ماشین نشانه های ذیل را داشت دچار خرابی شده و نیاز به تعمیر دارد.
*شنیدن صداهای غیرعادی از گیربکس: شنیدن صداهای جیغ، زوزه و یا تق تق از گیربکس می‌تواند نشان‌دهنده خرابی آن باشد.
*مشکل در تعویض دنده: مشکل در تعویض دنده، مانند سخت جا رفتن دنده یا خلاص شدن دنده، می‌تواند نشان‌دهنده خرابی گیربکس باشد.
*نشت روغن گیربکس: نشت روغن گیربکس می‌تواند باعث کم شدن روغن گیربکس و خرابی آن شود.
در صورت مشاهده هر یک از علائم فوق، باید به یک تعمیرکار متخصص مراجعه کنید تا مشکل را بررسی و رفع کند.
1- رانندگی با سرعت مناسب و تعویض به موقع دنده
2- استفاده از روغن گیربکس مناسب و باکیفیت
3- سرویس دوره‌ای گیربکس
4- عدم رانندگی با خودرو در شرایط نامناسب
با رعایت این نکات می‌توانید طول عمر گیربکس خودرو خود را افزایش دهید و از خرابی آن جلوگیری کنید.
ZF: این شرکت آلمانی یکی از بزرگترین تولیدکنندگان گیربکس در جهان است و گیربکس‌های اتوماتیک و دستی را برای طیف وسیعی از خودروها، از جمله خودروهای سواری، کامیون‌ها و اتوبوس‌ها تولید میکند.
Bosch Rexroth: این شرکت آلمانی دیگر تولید کننده بزرگ گیربکس در جهان است و گیربکس‌های صنعتی و هیدرولیکی را برای طیف وسیعی از صنایع، از جمله کشاورزی، ساخت و ساز و معدن تولید میکند.
Allison Transmission: این شرکت آمریکایی تولید کننده گیربکس‌های اتوماتیک برای خودروهای تجاری، از جمله اتوبوس‌ها، کامیون‌ها و تجهیزات نظامی است.
Eaton: این شرکت آمریکایی تولید کننده گیربکس‌های دستی و اتوماتیک برای طیف وسیعی از خودروها، از جمله خودروهای سواری، کامیون‌ها و اتوبوس‌ها است.
Dana: این شرکت آمریکایی تولید کننده گیربکس‌های دستی و اتوماتیک برای طیف وسیعی از خودروها، از جمله خودروهای سواری، کامیون‌ها و اتوبوس‌ها است.
1- علت صدای غیرعادی گیربکس چیست؟
صدای غیرعادی گیربکس می‌تواند ناشی از خرابی یاتاقان‌ها، چرخ‌دنده‌ها و یا سایر اجزای گیربکس باشد.
2- علت سخت جا رفتن دنده چیست؟
سخت جا رفتن دنده می‌تواند ناشی از کمبود روغن گیربکس، خرابی بوش‌ها و یا سایر اجزای گیربکس باشد.
3- علت نشت روغن گیربکس چیست؟
نشت روغن گیربکس می‌تواند ناشی از خرابی واشرها، اورینگ‌ها و یا سایر اجزای گیربکس باشد.
4- هزینه تعمیر گیربکس چقدر است؟
هزینه تعمیر گیربکس به نوع گیربکس، نوع خرابی و دستمزد تعمیرکار بستگی دارد.
